÷
سیاقت : راندن
بضاعت مزجاة : مایه اندک
شبه : سنگ سیاهی است که قدما برای آن خواصی بر میشمرده اند و گاهی به عنوان گوهر بدلی با آن آرایش می کرده اند.
الوند : نام کوهی است در نزدیکی همدان و در اصل به معنی تند و تیز است. سعدی برای بیان تواضع خویش و کم نمودن خود در برابر اعیان حضرت اتابک چندین مثال متوالی آورده است
هر که گردن به دعوی افرازد
خویشتن را بگردن اندازد
سعدی افتاده ایست آزاده
کس نیاید به جنگ افتاده
اول اندیشه وآنگهی گفتار
پای بست آمده است و پس دیوار
نخل بندم ولی نه در بستان
شاهدم من ولی نه در کنعان
دعوی : ادعا
افتاده : در مصراع اول به معنی متواضع و فاقد هر گونه دعوی و در مصراع دوم به معنی حقیقی افتاده و منظور این است که لازمه آزادگی افتادگی است
پای بست آمده است و پس دیوار : مثل است به معنی اینکه اول بنّا باید پایه را بسازد و پس از آن دیوار را بر آن بنا نهد
نخل بندی : نخلبند کسی است که ظاهر درختان و میوه ها را از موم می سازد و شاید هم به معنی آیینه بندی باشد زیرا در بعضی شهر ها چهار چوبی را آیینه بندان می کنند و در تشریفات عزاداری آن را در کوچه و بازار می گردانند.
شاهد : منظور جلوه گری و دلربایی است
کنعان : نام سرزمینی است در فلسطین که اسرائیلیان پیش از روی کار آمدن حضرت یوسف در آن می زیسته اند و مراد از شاهد کنعان حضرت یوسف است
لقمان را گفتند حکمت از که آموختی گفت از نابینایان که تا جای نبینند پای ننهند
قدّم الخروجَ قبلَ الولوجُ مردیت بیازمای وانگه زن کن
گرچه شاطر بود خروس به جنگ
چه زند پیش باز روئین چنگ
گربه شیر است در گرفتن موش
لیک موش است در مصاف پلنگ
لقمان : در قرآن مجید سوره ای بنام لقمان موسوم است و در آیه 11 از آن سوره نام لقمان با این عبارت ذکر شده :" و لقد آتینا لقمان الحکمه " آنگاه نصایحی از زبان لقمان به فرزندش در آن آمده است
حکمت :به معنی محکمی در گفتار و کردار است
قَدِّمِ الخُروجَ قَبلَ الوُلوجُ : خارج شدن خود را پیش از داخل شدن پیش بینی کن
شاطر : زیرک و چابک ، منظور بیت این است که هر چند خروس در جنگ چابک باشد در پیش باز رویین چنگ چه می تواند انجام بدهد
باز : مرغ شکاری است ، پادشاهان و امرا با این مرغ شکاری صید می کردند و کسانی را به تربیت و نگاهداری این مرغان می گماشتند و هر یک از آنها را بازدار می نامیدند
مصاف : جنگ
اما به اعتماد سعت اخلاق بزرگان که چشم از عوایب زیردستان بپوشند در افشای جرائم کهتران نکوشند کلمه ای چند به طریق اختصار از نوادر و امثال و شعر و حکایات و سیر ملوک ماضی رحمهم الله درین کتاب درج کردیم و برخی از عمر گرانمایه برو خرج موجب تصنیف کتاب این بود و بالله التوفیق
سعت : گشایش
عوایب : جمع عائب به معنی دارای عیب
جرائم : جمع جریمه به معنی گناهان
سیر : جمع سیره به معنی رفتارها
ملوک ماضی : پادشاهان گذشته
درج : در ادبیات به معنی نوشتن و گنجاندن است و در علم بدیع درج عبارت است از اقتباس مطلبی از دیگران و گنجاندن آن در خلال گفته های خویش
بالله التوفیق : توفیق دادن تنها به اراده خدا است
بماند سال ها این نظم و ترتیب
ز ما هر ذرّه خاک افتاده جایی
غرض نقشیست کز ما باز ماند
که هستی را نمی بینم بقایی
مگر صاحبدلی روزی به رحمت
کند در کار درویشان دعایی
امعان نظر در ترتیب کتاب و تهذیب ابواب ایجاز سخن مصلحت دید تا بر این روضه غنا و حدیقه غلبا چون بهشت هشت باب اتفاق افتاد از آن مختصر آمد تا به ملال نینجامد.
باب اوّل: در سیرت پادشاهان
باب دوّم: در اخلاق درویشان
باب سوّم: در فضیلت قناعت
باب چهارم: در فواید خاموشی
باب پنجم: در عشق و جوانی
باب ششم: در ضعف و پیری
باب هفتم: در تأثیر تربیت
باب هشتم: در آداب صحبت
در این مدت که ما را وقت خوش بود
ز هجرت ششصد و پنجاه و شش بود
مراد ما نصیحت بود و گفتیم
حوالت با خدا کردیم و رفتیم
مگر : امید است که
امعان : دقت کردن
تهذیب : پاکیزه ساختن
ابواب : جمع باب به معنی در است قدما هر کتاب را به چند باب و هر باب را به چند فصل تقسیم می کردند
ایجاز سخن را : برای مختصر کردن سخن
روضه : باغ و بوستان
غَنّا : سبز و خرم
حدیقه : بستان
غلبا : پردرخت
چون بهشت هشت باب اتفاق افتاد : در کتب تفسیر و احادیث روایات زیادی از پیامبر (ص) و ائمه معصومین(ع) آمده که در آنها اشاره به درهای بهشت شده که نشان می دهد بهشت هشت تا در دارد و جهنم طبق آیه قرآن هفت در دارد
ز هجرت ششصد و پنجاه و شش بود : سال 656 هجری سال تالیف گلستان است و در همین سال هلاکوخان مغول بر بغداد تسلط یافت و آخرین خلیفه عباسی المستعصم بالله را با فجیعترین وضع کشت و خلافت عباسی با قتل مستعصم خاتمه پذیرفت
معنی ,باب ,پیش ,لقمان ,سال ,آمده ,به معنی ,و در ,است و ,است در ,است که
درباره این سایت